تأمین مالی فاکتورینگ، ابزاری نوین برای پویایی بخش تعاون ایران

یادداشت* دکتر رضا وفائی یگان، معاون اقتصادی اتاق تعاون ایران و عضو کمیسیون شورای اقتصاد

تأمین مالی یکی از مهم ترین مشکلات فضای کسب و کار  بخش تعاون در ایران در سال های اخیر بوده است. بسیاری از تعاونی‌های تولیدی و تأمین نیاز، با وجود ظرفیت‌های بالا در شبکه‌سازی و هم‌افزایی میان اعضا، از کمبود نقدینگی و محدودیت‌های اعتباری رنج می‌برند. در چنین شرایطی، استفاده از ابزارهای نوین مالی مانند فاکتورینگ (Factoring) می‌تواند به عنوان راهکاری کارآمد برای بهبود گردش سرمایه، کاهش وابستگی به تسهیلات بانکی، و تسریع در تکمیل زنجیره تولید مطرح شود.

فاکتورینگ به فرآیندی اطلاق می‌شود که طی آن یک بنگاه اقتصادی، مطالبات خود از خریداران را به یک نهاد مالی (شرکت فاکتورینگ) واگذار می‌کند و در قبال آن، بخش عمده‌ای از مبلغ فاکتور را به صورت نقدی دریافت می‌کند. این روش، به‌ویژه برای بنگاه‌های کوچک و متوسط که در انتظار وصول مطالبات هستند، ابزار مناسبی برای تأمین نقدینگی در کوتاه‌مدت محسوب می‌شود. در کشورهای توسعه‌یافته، فاکتورینگ نه تنها به عنوان یک ابزار تأمین مالی بلکه به‌عنوان سازوکاری برای مدیریت ریسک اعتباری، بهبود جریان نقدی، و تسهیل زنجیره تأمین شناخته می‌شود.

با توجه به مصوب شدن دستور العمل تامین مالی فاکتورینگ در دولت و افتتاح رسمی این شیوه تامین مالی توسط وزیر محترم اقتصاد، توسعه این ابزار در بخش تعاون ضروری به نظر می رسد زیرا بخش تعاون، به دلیل ساختار شبکه‌ای و ارتباطات چندسطحی میان اعضا، از ظرفیت بالایی برای اجرای فاکتورینگ گروهی یا خوشه‌ای برخوردار است. در این چارچوب:
تعاونی‌های تأمین نیاز تولیدکنندگان می‌توانند به‌عنوان واسط بین تولیدکنندگان و خریداران عمده عمل کرده و اسناد فروش اعضا را تجمیع کنند.

اتحادیه‌های تخصصی می‌توانند با همکاری بانک توسعه تعاون و نهادهای مالی غیربانکی، شرکت‌های فاکتورینگ اختصاصی برای زنجیره تأمین خود ایجاد کنند.

این مدل باعث می‌شود که ریسک نکول کاهش یابد، چراکه پرداخت‌ها در سطح شبکه‌ای از اعضای شناخته‌شده و دارای روابط پایدار انجام می‌گیرد.

از طرفی با توجه به اینکه یکی از چالش‌های اصلی تعاونی‌های تولیدی، گسست در زنجیره تأمین به علت کمبود نقدینگی در حلقه‌های میانی (تأمین مواد اولیه، حمل‌ونقل، و توزیع) است. فاکتورینگ با تزریق نقدینگی سریع به این حلقه‌ها، تداوم تولید، تسریع در عرضه کالا، و جلوگیری از توقف خطوط تولید را ممکن می‌سازد.
از سوی دیگر، این ابزار می‌تواند جایگزینی مناسب برای تسهیلات بانکی پرهزینه و زمان‌بر باشد و با اتکا بر اسناد واقعی فروش، جریان مالی شفاف و قابل نظارتی را در بخش تعاون ایجاد کند.