هنر تعاون چیست/  بستری برای ارتقای بهره‌روی فعالیت‌های اقتصادی(بخش سوم)

یادداشت*دکتر رضا وفائی یگانه معاون اقتصادی اتاق تعاون ایران و متخصص بهره وری سازمان بهره‌وری آسیا

ارتقای سطح بهره وری و استفاده بهینه از منابع، همواره از دغدغه های نظام برنامه ریزی کشور بوده است. تشکیل نهادها و سازمان های تخصصی حوزه بهره وری، عضویت کشور در سازمان ها و مجامع تخصصی بین المللی همانند سازمان ملی بهره وری آسیا و تصویب ماموریت تحقق یک سوم از رشد اقتصادی کشور از محل بهره وری  در برنامه های توسعه و…از مهم ترین نشانه های است که بیانگر درک اهمیت موضوع بهره وری نزد سیاست گزران کشور است اما بررسی عملکرد کشور در یک دوره بلندمدت نشان می دهد که در  مقایسه با کشورهای رقیب و همچنین متناسب با ظرفیت های اقتصادی کشور، در اجرای برنامه های ارتقای بهره روی عملکرد قابل قبولی نداشته ایم.

بر اساس آمار سازمان بهره وری آسیا رشد بهره وری کل در یک دوره پنجاه ساله کمتر از یک درصد و و در ده سال گذشته منفی بوده است.

نبود یک استراتژی صنعتی در توسعه فعالیت های صنعتی و تولید در بخش های غیر مزیت دار، عدم رعایت اولویت بندی در فرایند تخصیص منابع،  برنامه ریزی ضعیف جهت استفاده  از بازده مقیاس تولید و تولید مجزا از هم بنگاهها، خرده پا بودن فعالیت هایی همانند بخش کشاورزی، پایین بودن سطح فعالیت های تحقیق و توسعه(R@D)  و کیفیت پایین سطح تکنولوژی، نافص بودن زنجیره های تامین فعالیت های تولیدی …مهم ترین عوامل عدم تحقق اهداف برنامه های ارتقای بهره وری کشور هستند با توجه به محدودیت منابع جهت تحقق رشد اقتصادی و نقش با اهمیت بهره وری در این امر، ضروری است برنامه ریزان کشور نسبت تعیین تکلیف موانع مذکور اقدام اساسی صورت دهند. به اعتبار مبانی علمی و تجارب موفق دنیا تکیه بر گفتمان تعاونی می توان بخش عمده ای از موانع مذکور  را برداشت.

اصل تعاونی بین تعاونی ها و برنامه ریزی جهت ایجاد تشکل های اقتصادی بزرگ و کثیر العضو از مزیت های مهم بخش تعاون است این مزیت ارزشمند فرصت کم نظیری در اختیار فعالان اقتصادی برای استفاه از بازده مقیاس تولید، تکمیل زنجیره های تولید با کمک خود فعالان هر بخش، ایجاد تعاونی های تامین نیاز به منظور کاهش هزینه های مربوط به فرایند امین نیاز واحدهای تولید، امکان پذیر شدن انجام فعالیت های تحقیق و توسعه (R@D)  در قالب اتحادیه ها(فعالیت های تحقیق و توسعه با ریسک عدم تحقق همراه است و این مدل باعث می شود که فشار هزینه ای کمتری به واحدهای تولیدی جهت انجام این فعالیت ها وارد شود)، امکان تجمیع منابع خرد عموم مردم جهت تکمیل پروژه های نیمه تمام، کمک به زنجیره نمودن واحدهای  کوچک به واحدهای بزرگ و متوسط …می شود که ماحصل آن قطعا منجر به ارتقای سطح بهره وری می شود. لازم به ذکر است که اتحادیه های تعاونی سراسری با توجه به ارتباط نظامندی که با بستر تولید دارند ابزار بسیار مناسبی برای تدوین استراتژی توسعه صنعتی کشور و شناحت اولویت های اقتصادی مبتنی بر نیاز بازار هستند که حرکت اقتصادی کشور در چارچوب گفتمان بهره وری را عملیاتی می کنند.