بیت کوین ارزی دیجیتال درون جریان اصلی اقتصاد جهانی

بیت کوین یک شبکه پرداخت دیجیتال است که بدون نیاز به نهادهای واسطه ای مانند بانک ها نقل و انتقالات آن صورت می گیرد. ویژگی اصلی بیت کوین قرار گرفتن آن بر پایگاه داده غیر متمرکز بوده که به اسم “بلاک چین” شناخته می شود. پایگاه فوق از این ویژگی برخوردار است که داده ها را بین میلیون ها کامپیوتر توزیع کرده که این امر منجر به آن شده است که کنترل داده ها توسط افراد یا هک نمودن آن غیر ممکن شود. دلیل اصلی ارزش دار بودن بیت کوین مطابق تئوری های اقتصادی کمیابی آن است. با توجه به آنکه استخراج بیت کوین دارای هزینه بوده (تولید بیت کوین نیازمند مصرف انرژی است) و با در نظر گرفتن آنکه دارای قابلیت های کاربردی است، بنابراین می توان انتظار ارزش گذاری اقتصادی برای آن را داشت. صرف نظر از ارزش گذاری اقتصادی، بیت کوین را می توان فرایند غیرمتمرکز سازی و در نظر گرفتن حریم خصوصی در جهان آینده دانست که افراد را به سمت ارز فوق سوق می دهد.

تولید بیت کوین یا استخراج آن هزینه بر بوده و استخراج‌کنندگان بیت کوین از طریق قرار دادن کامپیوترهای خود به شبکه از طریق پردازش و محاسبات پاداش دریافت می کنند همچنین درصدی از کارمزد تراکنش را نیز به دست می آورند. با توجه به افزایش رقابت جهت تولید بیت کوین سودآوری آن کاهش یافته و نرخ رشد بیت کوین‌ها کاهنده خواهد بود. بیت کوین بر خلاف پول های سنتی در پروتکل خود با محدودیت عددی ۲۱ میلیون رو به رو است و زمانی که تعداد بیت کوین ها به این تعداد برسد تولید آن متوقف خواهد شد. با توجه به فزاینده بودن تقاضای بیت کوین در سطح جهان و کاهنده بودن رشد تولید آن و محدودیت ۲۱ میلیونی در نظر گرفته شده، می توان انتظار داشت که تا زمانی که تقاضا برای ارز دیجیتالی فوق رو به رشد است قیمت آن به صورت فزاینده افزایش یابد که شاهد قیمت ۱۵۰۰۰ دلاری برای آن هستیم.

با توجه به آنکه امروزه بیت کوین به عنوان یک واحد مالی بین المللی در سطح دنیا در جریان بوده و نقش های پول را به عنوان وسیله مبادله، تقسیم پذیر بودن و ذخیره ارزش برخوردار است، بنابراین امکان توسعه بیش از پیش آن نیز وجود خواهد داشت. نقل و انتقال سریع پول و توجه به حریم خصوصی افراد ویژگی هایی هستند که واحد مالی فوق را از پول های سنتی مجزا می کند. کارمزد انتقال پایین، امنیت بالا، دوام، ثبات حجم باعث می شود که بیت کوین نسبت به دلار و طلا در جایگاه برتری در مبادلات قرار گیرد. همچنین با توجه به تحولات تکنولوژی صورت گرفته در جهان شاهد حرکت به سمت ارزهای دیجیتال هستیم، به گونه ای که فدرال رزرو آمریکا نیز آمادگی خود را برای انتشار ارز دیجیتال در طی ماه های آینده اعلام کرده است.

ارز دیجیتالی فوق امکان انتشار توسط دولت را ندارد و این ویژگی باعث می شود که در ارز فوق امکان تأمین کسری بودجه دولت ها از طریق افزایش نقدینگی امکان پذیر نیست و این موضوع منجر به شکل گیری تورم نشود. ارزهای دیجیتال با توجه به آنکه تحت تسلط بانک ها قرار ندارند، بنابراین از کنترل بانک های مرکزی کشورها نیز خارج می باشد و امکان متوقف کردن آنها نیز وجود ندارد، زیرا دارای سازمانی مرکزی جهت کنترل نیست. از دیگر قابلیت های بیت کوین می توان به این نکته اشاره کرد که با توجه به بدون واسطه بودن فرایند نقل و انتقال و غیرمتمرکز بودن فرآیند آن امکان تحریم کشورها وجود نداشته و مرزهای مالی بین کشورها از طریق ارزهای دیجیتال فوق برداشته می شود. اگر چه برخی از کشورها در راستای غیر قانونی اعلام کردن ارزهای دیجیتال گام بر می دارند، اما امکان جلوگیری از مبادلات آن وجود نخواهد داشت. بنابراین بیت کوین این امکان را به وجود می آورد که کشورهایی که از طریق تحریم امکان نقل و انتقال ارز را ندارند از طریق بیت کوین نسبت به مبادلات جهانی اقدام کنند.

در هر صورت بیت کوین جزو واقعیت های دنیای حاضر بوده و مانند هر پدیده جدیدی دارای فرصت ها و تهدیدهایی است. ایده ایجاد ارز دیجیتال و تحول پول های رایج به سمت ارزهای دیجیتال قطعا نوآوری کاربردی جهت دنیای امروز است. آنچه مشخص است فارغ از امکان سو استفاده های احتمالی که بایستی توسط متخصصین نرم افزار کشور به صورت جدی مورد بررسی قرار گیرد، مکانیسم عملکردی ارز فوق به گونه ای است که از لحاظ اقتصادی می تواند دارای ارزش اقتصادی باشد و به صورت فزاینده ارزش آن در طول زمان رشد کند و تا زمانی که مقبولیت ارز فوق در بین افراد افزایش می یابد و فروشگاه های بزرگ اینترنتی به سمت استفاده از آن در مبادلات حرکت کنند، توسعه ارز دیجیتالی فوق قابل پیش بینی بوده و تنها یک بحران تقاضا ناشی از عدم اطمینان می تواند در سقوط بیت کوین موثر باشد و حرکت به سمت ارز جایگزین موثر باشد.

در رابطه با قانونی بودن یا قانونی نبودن مبادله بیت کوین در ایران موضع گیری مشخصی وجود ندارد که این موضوع از ضعف های سیستم حاکمیتی کشور هست که تحولات اقتصادی را قبل از وقوع بررسی نکرده و آثار آن را شناسایی نکرده است. این موضوع نیازمند بررسی های سریع و جامع است که از نظر فنی و علمی ارزهای دیجیتال مورد بررسی قرار گیرند و در صورتی که دارای ضعف هایی ساختاری است به مردم آگاهی بخشی لازم صورت گیرد، زیرا بخشی از ثروت های جامعه از طریق ارز دیجیتال فوق از کشور خارج می شود که جهت از دست نرفتن ثروت های مردم و جامعه بایستی سریعتر نسبت به آن شفاف سازی لازم صورت گیرد و در صورت نداشتن مشکل فنی و علمی بایستی بصورت رسمی در مبادلات مورد استفاده قرار گیرد که این موضوع می تواند تحول در حوضه پرداخت در داخل کشور ایجاد کند که مشاغل جدیدی را به اقتصاد اضافه خواهد کرد و نقل و انتقال های پول به خارج از کشور و نیز بالعکس را برای کشور تسهیل خواهد کرد.

یادداشت*فرشید پورشهابی-استادیار گروه اقتصاد دانشگاه بجنورد