ماه ربیع الاول سومین ماه از ماههای قمری و از ماههای فرخنده برای شیعیان است.
ماه ربیع الاول آغاز شده است؛ ماهی که در آن حوادث تاریخی مهمی اتفاق افتاده است که از آن جمله، حادثه مهم و تاریخی لیله المبیت، هجرت حضرت محمد صلی الله علیه و آله از مکه به مدینه، ولادت پیامبر اکرم(ص) و امام جعفر صادق علیه السلام، ازدواج حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم با حضرت خدیجه علیها السلام، آغاز امامت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه و هلاکت یزید بن معاویه از جمله حوادث فرخنده این ماه است. همچنین غزوه بنی نضیر در سال چهارم هجری، صلح امام حسن مجتبی علیه السلام با معاویه در سال ۴۱قمری، شهادت حضرت امام حسن عسگری علیه السلام در سال ۲۶۰قمری، واقعه احراق مکه در هنگام جنگ یزید با عبدالله بن زبیر در سال ۶۴قمری، حادثه صاحب زنج و قتل ۳۰۰هزار نفر از مردم بصره به دست موفق عباسی در سال۲۵۸ از دیگر حوادث مهم ماه ربیع الاول است.
برکات و اعمال ماه ربیع الاول
اعمال و وقایع رخ داده در ماه ربیعالاول به عنوان سومین ماه قمری، به شرح زیر است:
دعای هنگام رؤیت هلال، خواندن سوره حمد، نماز اول ماه و روزه گرفتن، اعمال مشترک اول هر ماه قمری هستند.
اعمال مختص این ماه
روز اوّل
علما گفتهاند مستحب است، به شکرانه هجرت موفّقیتآمیز رسول خدا(ص) این روز را روزه بگیرند و صدقه و انفاق و احسان نمایند، و همچنین زیارت آن بزرگوار، در این روز مناسب است.
مرحوم «سیّد بن طاووس»، دعایی را برای این روز در کتاب اقبال نقل کرده است.
روز دوازدهم
در این روزدو رکعت نماز مستحب است که در رکعت اوّل بعد از حمد، سه مرتبه سوره «قل یا ایّها الکافرون» و در رکعت دوم بعد از حمد، سه مرتبه سوره «توحید» خوانده شود.
روز هفدهم
این روز مطابق نظر مشهور علمای امامیّه، روز ولادت رسول خدا(ص) و همچنین میلاد امام صادق(ع) است و روز بسیار مبارکی و دارای اعمالی است:
غسل؛ به نیّت روز هفدهم ربیع الاوّل.
روزه؛ که برای آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتی از ائمّه معصومین(ع) آمده است: کسی که این روز را روزه بدارد، خداوند برای او ثواب روزه یکسال را مقرّر میفرماید.
دادن صدقه، احسان نمودن و خوشحال کردن مؤمنان و به زیارت مشاهد مشرّفه رفتن.
زیارت رسول خدا(ص) از دور و نزدیک؛ در روایتی از آن حضرت آمده است: هر کس بعد از وفات من، قبرم را زیارت کند مانند کسی است که به هنگام حیاتم به سوی من هجرت کرده باشد، اگر نمیتوانید مرا از نزدیک زیارت کنید، از همان راه دور به سوی من سلام بفرستید (که به من میرسد. (۵زیارت امیرمؤمنان، علی(ع) نیز در این روز مستحب است با همان زیارتی که امام صادق(ع) در چنین روزی کنار ضریح شریف آن حضرت(ع) وی را زیارت کرد.
تکریم، تعظیم و بزرگداشت این روز بسیار بجاست، مرحوم «سیّد بن طاووس»، در اقبال، در تکریم و تعظیم این روز به خاطر ولادت شخص اوّل عالم امکان و سرور همه ممکنات حضرت نبیّ اکرم(ص) سفارش بسیار کرده است.
بنابراین، سزاوار است مسلمین با برپایی جشنها و تشکیل جلسات، هرچه بیشتر با شخصیّت نبیّ مکرّم اسلام(ص)، سیره و تاریخ زندگی او آشنا شوند و از آن، برای ساختن جامعهای اسلامی و محمّدی بهره کامل گیرند.
رخدادهای این ماه
شب اوّل
این شب به نام» لیله المبیت» مزیّن است، در این شب یک حادثه مهمّ تاریخی واقع شد و آن این که در سال سیزدهم بعثت، رسول خدا(ص) از مکّه به قصد هجرت به سوی مدینه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان گردید و امیر مؤمنان علی(ع) برای اغفال دشمنان، فداکارانه در بستر رسول خدا(ص) خوابید و مشرکان قریش که خانه رسول خدا(ص) را محاصره کرده بودند، به گمان آن که رسول خدا(ص) در بسترش آرمیده است، تا صبح منتظر ماندند و، چون صبحگاهان با شمشیرهای برهنه به منزل آن حضرت هجوم بردند تا رسول اللّه(ص) را بکشند، علی(ع) را دیدند که از آن بستر برخاست! بدین سان، رسول خدا(ص) در فرصتی مناسب خود را از چنگال مشرکان قریش نجات داد و علی(ع) نیز با این فداکاری، عشق و علاقه و برادری خود را نسبت به رسول خدا(ص) نشان داد؛ این در حالی بود که هر زمان ممکن بود کسی را که در بستر خوابیده به قتل برسانند.
آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ; بعضی از مردمِ (با ایمان و فداکار جان خود را در برابر خشنودی خدا میفروشند؛ و خداوند نسبت به بندگان مهربان است» در حقّ آن حضرت نازل شد.
سال هجرت رسول خدا(ص) مبدأ تاریخ مسلمانان است و تحوّلی عظیم در جهان اسلام روی داد.
روز هشتم
در روز هشتم ربیع الأوّل، سال۲۰۶، شهادت امام حسن عسکری(ع) طبق روایتی واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزّمان، حجّه بن الحسن عجّل الله تعالی فرجه الشریف آغاز شد.
روز دهم
روز ازدواج رسول خدا(ص) با حضرت خدیجه کبری(س) است در حالی که رسول خدا(ص) ۲۵ساله بود و حضرت خدیجه(س) ۴۰ساله. به همین مناسبت روزه این روز به عنوان شکرگزاری مستحب شمرده شده است.
روز دوازدهم
این روز مطابق نظر مرحوم شیخ کلینی و مسعودی و همچنین مشهور میان اهل سنّت، روز ولادت با سعادت نبیّ مکرّم اسلام(ص) است.
همچنین در این روز، رسول خدا(ص) بعد از ۱۲روز که مسیر راه میان مکّه و مدینه را پیمود وارد مدینه گردید؛ و نیز روز انقراض دولت بنیمروان در سال۱۳۲ است.
روز چهاردهم
در سال۶۴ در چنین روزی، یزید بن معاویه به هلاکت رسید.
وی پس از سه سال و نُه ماه خلافت که همراه با جنایات عظیمی بود – که مهمترین آن واقعه کربلا و شهادت ابی عبداللّه الحسین(ع) و یارانش میباشد-در سنّ ۳۷سالگی در منطقه «حوران» زندگی ننگینش به پایان رسید؛ جنازهاش را در دمشق دفن کردند؛ ولی اکنون اثری از او نیست.
شب هفدهم
طبق روایات مشهور شیعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبیا، رسول معظّم اسلام (ص) است و شب بسیار مبارکی است.
همچنین یکسال قبل از هجرت رسول خدا (ص)، در چنین شبی معراج آن حضرت صورت گرفت.
روز هفدهم
همان گونه که گفتیم مشهور میان علمای امامیّه آن است که روز هفدهم ربیع الأوّل، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمّد بن عبداللّه(ص) است و معروف آن است که ولادتش در مکّه معظّمه، واقع شده است، و زمان ولادتش هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام الفیل بوده است. (عام الفیل سالی است که ابرهه با لشکرش که بر فیل سوار بودند به قصد تخریب کعبه آمد، ولی همگی نابود شدند (همچنین در چنین روزی در سال ۸۳هجری قمری، ولادت امام صادق (ع) واقع شده است و از این جهت نیز بر اهمّیّت این روز افزوده شده است.
ماه ربیع الأوّل گرچه آغاز آن آمیخته با خاطره غمانگیز و اندوهبار شهادت امام حسن عسکری(ع) است، ولی از آن جا که میلاد مبارک حضرت ختمی مرتبت رسول گرامی اسلام(ص) مطابق روایت معروف، در هفدهم این ماه و طبق روایت غیرمعروف، در دوازدهم آن واقع شده و میلاد حضرت صادق(ع) نیز در هفدهم این ماه است، ماه شادی و جشن و سُرور است.
از آن جا که هجرت پیامبر اکرم(ص) که سرچشمه دگرگونیِ عمیق در جهانِ اسلام و عزّت و شوکت مسلمین شد، و همچنین داستان «لیلهالمبیت» در این ماه واقع گردیده، و آغاز امامت پربرکت حضرت بقیه اللّه(عج) همزمان با شهادتِ پدر بزرگوارش نیز میباشد؛ در مجموع از ماههای بسیار پربرکت و پرخاطره است، که سزاوار است، همه علاقهمندان مکتب اهل بیت(ع) آن را ارج نهند و گرامی بدارند.
منبع: خبرگزاری صداوسیما