عربستان سعودی در جایگاه رتبه دوم جهان و رتبه اول ذخایر نفتی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، سومین دارنده با ارزش ترین منابع طبیعی جهان و هفدهمین اقتصاد جهان با ۱۱/۱ تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی ۷/۸ درصد در سال ۲۰۲۲ ، مهمترین رقیب منطقهای ایران است. این کشور در سالهای اخیر اهداف بلندپروازانه ای برای نقش آفرینی در قرن ۲۱ در چشمانداز ۲۰۳۰ تعریف کرده است که بر مبنای آن، دیپلماسی اقتصادی جدیدی را طراحی کرده و به تدریج در حال اجرای آن است.
بنابراین شناخت دیپلماسی اقتصادی عربستان به عنوان مهمترین رقیب ایران و یک بازار مهم همسایه، ضرورت بسیاری برای فعالان بخش دارد.
جزئیاتی از چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان
چشمانداز ۲۰۳۰ در سال ۲۰۱۶ تصویب شد و مبنای سیاستگذاریهای کلان دیپلماسی اقتصادی عربستان است. تبدیل شدن به قلب اقتصادی جهان اسلام، کانون جهانی در جذب سرمایه و سرمایه گذاری خارجی، افزایش مشارکت بخش خصوصی، ارتقای صنعت معدن و صنایع گردشگری در اقتصاد طراحی شده است. افزون بر این تبدیل شدن به هاب لجستیک میان آسیا، اروپا و آفریقا، تبدیل جامعه سعودی به جامعه مدرن و پررنگ شدن نقش بانوان در بخش اقتصادی عربستان و احداث ابرشهر جدید “نئوم” به عنوان “جاه طلبانه ترین پروژه جهان” با استفاده از هوش مصنوعی و منبع انرژی پاک، از دیگر اهداف این چشمانداز است.
در بخش تولید نیز برنامه ملی توسعه صنعتی با تمرکز بر تجهیزات و ماشین آلات، منابع انرژی تجدیدپذیر، تولید دارو، لوازم پزشکی، بخش خودرو، صنایع مرتبط با نفت و گاز، فرآوری مواد غذایی، صنعت هوانوردی و صنایع نظامی در دستور کار قرار گرفته است.
از سویی دیگر عربستان با ایجاد مناطق ویژه اقتصادی به دنبال برنامه توسعه صنعتی و لجستیک ملی است. مناطق ویژه اقتصادی بخشی از تلاشهای عربستان سعودی برای جذب سرمایه خارجی و تنوع بخشیدن به اقتصاد نفتی را تشکیل میدهند.
اثرات بهبود روابط ایران و عربستان در اقتصاد
بر اساس آمار رسمی، در سال ۲۰۲۲ صادرات این کشور حدود ۳۷۸ میلیارد دلار بوده و ۱۴۰میلیارد دلار واردات از جهان داشته است.
همچنین چین بزرگترین شریک وارداتی عربستان در سال۲۰۲۲ بوده که طی پنج سالسهم این کشور در بازار وارداتی عربستان دوبرابر شده و از حدود ۱۴درصد به ۲۷درصد در سالگذشته میلادی رسیده است. دو شریک تجاری ثابت و مهم بعدی این کشور آمریکا و هند هستند که مجموعاً بیش از ۱۵ درصد واردات عربستان را به خود اختصاص دادهاند.
فراز و فرود تجارت عربستان و ایران
ایران و عربستان هیچگاه شرکای تجاری اصلی یکدیگر نبودهاند؛ در زمان اوج روابط اقتصادی، مبادلات تجاری میان تهران و ریاض حدود ۸۰۰ میلیون دلار بود که از این رقم ۵۰۰ میلیون دلار واردات از عربستان و ۳۰۰ میلیون دلار صادرات به عربستان بود و از سال های ۱۴۰۱-۱۳۹۵ به دلیل حمله به سفارت عربستان، روابط دو کشور عملاً قطع و تجارت متوقف گردید. اما با آغاز مذاکرات میان مقامات جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی تجارت میان دو کشور در سال ۱۴۰۱ بهبود یافت و میزان صادرات ایران به این کشور به ۱۵ میلیون دلار رسید که نسبت به ارقام سالهای گذشته جهش قابلتوجهی داشته است.
آینده تجارت ایران و عربستان
از جمله زمینهها و برنامههایی که در میانمدت در روابط اقتصادی دو کشور قابلانتظار است شامل توسعه صادرات کالا به عربستان در حوزههای مختلف از جمله محصولات کشاورزی، مواد غذایی، محصولات معدنی و فلزی و تجهیزات و ماشینآلات صنعتی است و از آنجایی که عربستان نیز به دنبال توسعه زیرساختهای صنعتی و فناوری خود است و به نظر میرسد اهمیت نفت برای این کشور کمرنگ شده، ایران میتواند از این فرصت به منظور فعال شدن بازرگانان و تولیدکنندگان ایرانی در بازارهای عربستان به عنوان یک بازار جدید استفاده کند. از سوی دیگر؛ توسعه صادرات خدمات بهخصوص در زمینه گردشگری و گردشگری سلامت، خدمات فنی-مهندسی و فناوری ارتباطات و اطلاعات، همکاریهای مشترک ترانزیت کالا جهت اتصال دو کشور به غرب آسیا، آفریقا و آسیایمرکزی، توسعه فعالیتهای بخشخصوصی و تبادل هیاتهای تجاری مدنظر است. علاوه بر این، پروژههای سرمایه گذاری مشترک مانند پروژههای انرژیهای تجدیدپذیر، و تحقیق و توسعه فناوری، تولید مشترک برای صادرات به بازارهای ثالث و بهره وری از منافع مشترک دو کشور در حوزه لجستیک به منظور دسترسی ایران به آفریقا از طریق عربستان از جمله فرصت های گسترش تعاملات اقتصادی میان دو کشور محسوب می شود.
تهیه شده: امور بینالملل اتاق تعاون ایران
https://iccnews.ir/?p=59026