ارمنستان تنها کشور عضو اوراسیا است که با ایران مرز مشترک دارد و قادر به ایفای نقش به عنوان پل ارتباطی ایران و بازار این اتحادیه است. همچنین ویژگی های جغرافیایی ارمنستان و هم مرزی این کشور با گرجستان به عنوان دروازه ورود به اروپا، جایگاه ارمنستان را در بررسی های اقتصادی ایران بیش از پیش تقویت می کند.
ارمنستان کشور وارداتی و وابسته به اقتصاد وارداتی است به طوری که طبق اطلاعات بانک جهانی، در سال ۲۰۲۱، بیش از ۵ میلیارد دلار واردات از جهان داشته که پس از روسیه و چین، بیشترین حجم واردات را از ایران داشته است.
از سوی دیگر، بر اساس دادههای کمیتهی ملی آمار جمهوری ارمنستان، صادرات از این کشور نسبت به دورهی مشابه سال گذشته ۳۶.۳ درصد افزایش یافته است. ۱۰ کشور اول فهرست مقاصد صادراتی ارمنستان در نیمهی نخست سال ۲۰۲۲ به ترتیب عبارتاند از روسیه (۲۸.۸ درصد)، چین (۹.۴ درصد)، سوییس (۷.۶ درصد)، بلغارستان (۷.۶ درصد)، امارات متحدهی عربی (۶.۵ درصد)، هلند (۶.۲ درصد)، عراق (۵.۷ درصد)، گرجستان (۴.۸ درصد)، ایران (۳.۱ درصد)، آلمان (۲.۹ درصد).
نگاهی گذرا به این آمار نشان می دهد پنج کشور اول بیش از نیمی از صادرات ارمنستان یعنی حدود ۶۰ درصد را به خود اختصاص میدهند . همین نکته دربارهی تقسیمبندی بر اساس محصولات نیز صادق است که در آن مواد خام معدنی در موقعیتی ثابت میماند. در واقع ۲۹ درصد صادرات مواد خام معدنی و ۱۹ درصد آن مواد غذایی آماده است.
در حال حاضر میزان صادرات ایران به ارمنستان ۳۰۴،۱۲۸ میلیون دلار و عمدتاً در زمینه سوختها و روغنهای معدنی، آهن و فولاد، پلاستیک و مصنوعات آن، میوه و سبزیجات، محصولات لبنی، مواد شیمیایی معدنی و آلی و محصولات سرامیکی و ماشین آلات است و مطابق برنامه تجارت میان دو کشور باید به ۳ میلیارد دلار برسد.
ارمنستان تنها کشور عضو اوراسیا است که با ایران مرز مشترک دارد و قادر به ایفای نقش به عنوان پل ارتباطی ایران و بازار این اتحادیه است. همچنین ویژگی های جغرافیایی ارمنستان و هم مرزی این کشور با گرجستان به عنوان دروازه ورود به اروپا، جایگاه ارمنستان را در بررسی های اقتصادی ایران بیش از پیش تقویت می کند.
همکاری دو جانبه در زمینه امنیت انرژی، تبادل گاز و برق، حضور خودروسازان در ارمنستان، تولید محصولات صنعتی بخصوص لوازم خانگی ایرانی در داخل ارمنستان به صورت تولید مشترک، برگزاری نمایشگاه های مختلف، احداث پالایشگاه و توانمندی ایران در فرآوری موادمعدنی، محصولات کشاورزی، صنایع پلاستیکی و آهن آلات همگی از جمله برنامه های مشترک ایران با ارمنستان به شمار می رود.
در دنیای امروز، کشورها تلاش می کنند تا دست کم تعاملات اقتصادی و تجاری با کشورهای دوست و همسایه خود را تقویت و تحکیم بخشند و تلاش ایران برای عضویت کامل در اوراسیا و استحکام روابط دوجانبه تجاری و اقتصادی با ارمنستان نیز با همین هدف پیش می رود.
ارمنستان یکی از اعضای اتحادیه اوراسیا است که وابستگی اقتصادی زیادی به روسیه دارد و افزون بر این در حال حاضر روسیه ضامن اصلی امنیت ارمنستان و اولین شریک این کشور در حوزه های دفاعی و اقتصادی است. ایران همسایه جنوبی ارمنستان بوده و روابط حسنه ای با این کشور برقرار کرده است.
از سوی دیگر، ایجاد منطقه آزاد تجاری میان ایران و اوراسیا برای ارمنستان هم پرسود است زیرا ایران که کشوری ثروتمند با منابع غنی نفت و گازاست در صورت ایجاد چنین منطقه ای می تواند ارمنستان را به یکی از اعضای کلیدی اتحادیه تبدیل کند تا از ترافیک حمل و نقل سود کسب کند.
اما در این میان، توسعه تجارت میان ایران و بلوک اقتصادی اوراسیا نیاز به تکمیل زیرساخت ها از جمله تکمیل پروژه های ریلی دارد. در سال ۲۰۱۴، پروژه راه آهن ارمنستان – ایران توسط دولت ارمنستان تصویب شد، اما به دلیل کمبود بودجه اجرا نشد.این پروژه به دلیل فعالیتهای حفاری معدنی پیچیده حدود ۳.۵ میلیارد دلار نیاز دارد. البته ارمنستان که به اهمیت درآمد ترانزیت با استفاده از موقعیت ژئواستراتژیک خود و اتصال به بازارهای اوراسیا پی برده است در حال بازسازی و نوسازی شبکه های جاده ای و ریلی فرسوده خود است تا گامی در جهت تامین زیرساخت حمل و نقلی خود فراهم کند.
از سوی دیگر در رابطه با ارمنستان به طور ویژه شایان ذکر است که با توجه به کاهش نسبی ارزش درام ارمنستان، بالا بودن نرخ بیکاری (۱۲.۷درصد) در این کشور و تورم ۷.۲ درصدی، می توان به جایگاه ارمنستان در مناسبات اقتصادی با ایران اهمییت بیشتری قائل شد. این در حالی است که ویژگی های جغرافیایی ارمنستان و هم مرزی این کشور با گرجستان به عنوان دروازه ورود به اروپا، جایگاه ارمنستان را در بررسی های اقتصادی ایران بیش از پیش تقویت می کند.
ارمنستان هم می تواند در نقش دروازه ورود ایران به منطقه اوراسیا عمل کرده و هم نقطه اتصال شبکه گاز و برق و صادرات سایر محصولات ایران به گرجستان به عنوان ورودی بازار اروپا باشد.
از سوی دیگر ، باید در نظر داشت که ارمنستان کشوری محصور در خشکی، با حدود ۳ میلیون جمعیت است که برای مدت طولانی ترکیه و آذربایجان بخش گسترده ای از بازار آن را در دست داشتند، اما مناقشات اخیر بر سر قرهباغ موجب تیرگی روابط این کشورها با ارمنستان شده است و از سوی دیگر مسکو به واسطه تحریم های غربی در پی جنگ اوکراین دیگر چون گذشته قادر به نقش آفرینی در بازار ارمنستان نیست و بنابراین ایران باید از پتانسیل بازار ۵ میلیارد دلاری در ارمنستان به نفع خود بهره برداری کند که تحقق آن مستلزم بهره برداری هرچه بیشتر از ظرفیتهای منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس، حذف تشریفات گمرکی و قوانین زائد، حمایت از ورود بخش خصوصی به بازارهای ارمنستان و رفع موانع صادراتی همچون ایجاد سازوکاری برای بهرهگیری از راهکار تهاتر و نیز استفاده از پول ملی دو کشور در مبادلات تجاری و تقویت بازارچه های مرزی است.
تهیه و تدوین: واحد بین الملل اتاق تعاون ایران
https://iccnews.ir/?p=57362